ZIRRARA  ETA  MARTÍN-A ROBERTO-etako PINTURAKO EHUNDURA

 

Robert Hughes-ek artea berehalako moduaz ez dela aldatzen baieztatzen du gizartea, gutxienez arte plastikoa, baina bai gizarte horren beraren sentikortasunak aldatzera laguntzen du. Hor dago bere muga eta bere handitasuna. Batzuk artista batek dinamizadora berehalako indarraren gabezia hori senti dezaten, arte hizketei eragiten dien pizgarri iraultzailerik ezeko eta bisual, berriz posible bada indar ageriago eta nabariago hori literatura izan ahal dezala pentsatzea edo gutxienez inprimatutako letra. Ez da ahaztu behar gure kultura literario, zale eta alfabetora helduta denik trabak traba; baina azken mende honetan, irudian eta ikuste-arteetan segurtasunarekin eta ugaritasunarekin nagusitzen dira eta ez nintzateke ausartuko etorkizuneko milurtekoan lehentasun-ordena ez den alderantzikatuko iragartzera. Begirune hauek guztiak burura zetozen gatzatutako Roberto Martín-en (Bilboren, 1960) lan plastikoa begiesterakoan. Argiarekin, materiarekin eta formarekin, margolari euskal herritar honen koadroek intentsitate-karga sendoa lortzen dute; harrigarria da zirrara eragitea eta sentikortasunera hurbiltzea bere ahalmena. Bere talentuarekin, ehunduraren eta hitz-erdikako irudien bidez iradokizunerako, zeinuetarako eta sinbolo misteriotsuetarako artista honek kondentsazio liriko altuko piezak lortzen ditu; bere koadroak azentu poetikoak brillanteekin hunkitzeko gaiak dira. Zein da artista gazte honen mundua? Bere lehen erakusketak atzera egiten du, Gazte Zuri eta Beltzeko Pintura Artistikoko VIII. Nazio-Lehiaketan, 80ko hamarkadaren hasieran; hor, bere lan piktorikoa foro desberdinetan adierazi da, batez ere euskaldunak, eta batzuk nazioartekoak. Madrilen bat baino gehiago bere lanean jarri zen aberastutako zirrarako eta iradokizuneko bere dosiagatik. bere orekadun tekniko mistoagatik. ia beti mihisearen gainean eta bere konposizioetako azentu misteriotsuagatik batez ere, errotuluarekiko gehiengoa «Titulurik gabe», bitartekotzarik gabe begiets dezala pintura ikuslearen sentikortasuna errespetatzea nahi izango balu bezala, eta bere erreferentzia pertsonal eta subjektiboak eman ditzan irudiaren eta texturada materiaren aurrean. ikuslea harrituta geratzen dela eta hitzordu hura memoriari datorkiola Baudelaire handitik zakarkeria eta bere materialen berehalakotasunagatiko eskulturaren trebetasuna gorrotatzen zituela eta pinturaren sionismoak ilu--agatik espirituko iradokizunerako bere ahalmen handienarekin liluratzea uzten ziola, hain lehengaitik eta erabilitako basatiarengandik urrun, araztuta. «Pintura oroipena da, operazio magikoa eta noiz gogoratutako pertsonaia, noiz berpiztutako ideia gehitzen den eta aurrez aurre begiratzen duen, guk ez dugu sorginaren formula evocativasak eztabaidatzeko eskubidea (edo gutxienez umekeriaren mukurua izango litzateke). Olerkari frantziarrak margolariarentzako sorgina jo zuen kuriositateduna, duela bi urte egin zezan Georges Pompidou de Paris Zentroa «Lurreko Magoak» erakusketa handia proposatzerakoan bezala tokian, bat

 

 

 Aitzakia bezala Egipto

 

 

 

«Egipto aitzakia» bere azken erakusketa monografikoko titulua zen Madrilen «bezala». Izenburua dut generikoa, ironikoa hark abenturagatik eta margotzearen konpromisoagatik ulertzen duenaren printzipio-deklarazio bat guztia da. Erreferentziak edo Egipto bezala kulturan, historian, artean eta zibilizazioan daraman oihartzuneko karga guztiekiko leku baterako begi-keinuak abiapuntu bezala balio dute artista aurrez aurre mihise zurira eta hor lan egiten has dezan argiarekin, materiarekin eta ehundurekin, Roberto Martín-ek bere karrera plastikoaren ahalegin guztia jarri duenekin. Euskarri bezala oihalari gehitzen ari zaizkio bere pigmentuak eta aberastutako bereizten duen teknika misto hori landuko duten elementuak: olioa, hondarrak, igeltsuak, lakak, urre-ogia ... eta irrikarekin lantzen ari da, zehazki, kontuz. Emaitza zerbait da hain pieza-lagin zabala eta mundu guztitik datorren artefaktu plastikoak agertzen ziren arrazoi iradokitzaile eta taupakari bezala, ia sakratua, irtenda beste denbora batean deitu zion edo deitu ahal izan zuen artistaren eskuen magoa.

 

 

 

Gizonaren oinatza

 

 

 

Roberto Martin-en pinturan dago bere, bere pintzelkadako, bere eskuaren laneko oinatz nabaria bere keinuko sígnicas-a jokaera arinekin eta egilearen edo denboraren ustezko patinako esgrafíados borondatezko edo noizbehinkako gisa estukatzeen gainean karrakatzeekin aldizkatzen diren irudi batzuk guri proposatzean orduan. Gustu horretan materiaren gaineko jokaeragatik Tápies bezala maisu baten irakaskuntza nabaritzen da. Roberto Martín-en koadroak gu oinatzaren edertasuna eta gizonaren presentzia erakusten dute, jakinegatik higatutako azal bateko urritasuneko ezin pisatuzkoak azogadosko plano batzuetako, irudietako eta okre batzuk atzean ezkutatzen diren kontaera posible eta ezinezkoetako edertasuna edo oxidoaren kalitateak hezetasunaren eta egunetako pausoaren ondoren eskaintzen dituzten enpaste batzuk guri eskaintzeko. Baina artista euskal herritar hau ez dago batzuetan povera artearen edo materiaren lehortasunaren teoria sinplean emanda. Bere gustua eta koloreagatiko bere maitasuna egiten du arrosak, urdinak, horiak, sienas-a eta urreztatzeak urgainera daitezen mehetasunarekin eta zuritutako edo azogadosko bere koadroetako presentziarekin. Roberto Martín-ek ez du baztertu nahi izan hizkuntza eta oroipenerako ahalmena bezala koloreko eta, zentzu honetan, pintura handiko tradizioarekin sintonizatzen du. Bere koadroren batean irudi batzuetako eta zeinuetako elementalidad-a jasotzen da kiribilak linea duen zag-a zig--ean, zirkulu txikietan, banda paraleloetan edo letretako galdutako grafitietan hautsita bezala askeak edo esaldi artikulatuak. Hondoa, koadroko azal orokorra, beti oso eragozpena- esgrafiadasko margolariak ohituta gaituenetarako ehundura oretsu horiekiko jado-a. Zeinua mann-a Ull- bezala teorialari batzuentzat adierazlera gehiago esanahia baliteke izango litzateke, gehiago extrasígnica errealitatea. Bense-rako, zeinua ez serioa ba arrazoi bat bera baizik eta koordinazioa, (...) koordinatuta interpretante baterako arrazoi baterako erdi bezala dagoen zerbait edo prete-a intér-a, hartzailea. Izatekotan, nota komuna da zeinua beti ulertzen dela itxuraren baten edo ikuspuntuaren azpian beste gauza baten ordez dagoen zerbait bezala edo halako erabilera praktiko baten arabera. Zeinu artistikoren kasuan, bere Simón Marchán-en arabera nota espezifikoen contextualidad-a, autogogoeta, anbiguotasun polisemia, dira hizkuntzaren automatismorako askatzea, konbentzioetako eta kodeetako bortxaketa, eta abar Zeinuez gutxi gorabehera deformatzen du- geometriako bi edo Roberto Martin-ek ez du egiten egilearen berezko buruko, forma sentibera, subjektibo eta sintetikoaren ideiak en beste gauzarik. Margotzeko bere beharrean joan da bere bidaia erreal edo irudizkoa kontatzera -Egiptotiko Fernando Pessoa--en modura edo beste modeloari buruzko berehalako erreferentziarik gabeko edozein lekutara; fantasia bere imaginación.y-ean irudikatu du eta sintesi batean laburtu du, hortaz ideia plastikoki eraldatu da. Gero ikuslearen begirada iristen da «Titulurik gabeko» koadro hauen gainean eta serie bezala proposamen nominal bakarrarekin: Egiptori buruzko aipamena. Han, bere jarrera librea da-une sortzailean izan zen artistarentzat bezala-, luxua igartzeko, eskailerak zintzur batean ikusteko grecas-a edo jauregi zaharreko luxu handiko mendelak, denborak dotoretasunarekin jokatu duen tokian, igartzeko, oihaleko azaleko fresko zahar batzueiko. Literaltasuna kasu batzuetan (gure liburuetako kulturaren pisua da) sendoagoa da eta ikuslea saiatzen da izen-emate ia popak «you-a love-ak I Nefertiti» diola iradokitako leiho motan irakurtzeko; printzesarentzako maitasuneko, jainkoko eta emakumeko adierazpen bat guztia; Egiptorako serierako izena eman zuen aitzakia bezala oroipen argia. Materiak bere hizkuntza du ere eta lantzen du moduan Roberto Martín oraindik elokuenteagoa da . artista euskal herritarrak duela iriztera ia urrezko okreak eta emateko urre ogiaren aplikazio bera distira eta luxu garestia antzeman daitezkeen koadro batzuetara ateak, barnebideak eta leihoak daramate bat historiaren gaineko denborako pausoaren gaineko gogoeta sakona, gizonak, materia eta espazioa. Ezagutzen dutenek hitz egiten dute artistak bere aitaren heriotzaren ondoren margotu zituen koadroek transmititzen zuten zirrara sakon, patetiko eta ilunaz. Lagin dramatikoa, bizi izandako une tristearen ondoren elegia plastiko guztia, izan zen. Beranduago, «Egipto aitzakia» egin zion denboraren gaineko gogoetari igotzea ama zibilizazio zaharrean igarota «bezala», aurrekoa eta batzuetarako Grezia eta Erroma baino gehiagokoa. Roberto Martín aldaketarekin eta arrazoiaren eskalaren inbertsioarekin, beste aldi batzuetan jolasten da, zerbait oso sustraituta pintura modernoan, eta horrela ikus dezakegu bere koadroren batean kopa bat edo destestuinguruan jarritako, bere marrazkian eskematizatutako eta bere formetako inguruaren lañotasunera txikiagotutako kultu arrazoia. «Abanikoa eta begia» bere koadroa dator ere arrazoien esencialidad-aren eta buruak begirada librearen esencialidad-era baliteke daramatzan formen dinamika honetan sartzera.

 

 Roberto Martín-en pintura aberats, krematsu, koipetsu eta iradokitzailea da; badauka ba Baudelaire-ri koadro bateko bidimensionalidad-aren ilusioa hirugarren dimentsioaren biribiltasun menderatzailearen kontra maite izatera eraman zioten elementu bizkorgarri guztiak.

 

SAEZ-ANGULOa JULIA